Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ.
Кең байтақ Отанымыздың тәуелсіздігі – сөзбен айтып жеткізе алмас қасиетті ұғым, ұлттық санамыздың, адами жаратылысымыздың, өміріміздің қайнар бұлағы. Тәуелсіздік – халықтың үні, ұлттың тілі мен ділі. Мәңгілік Елдің бастауы. Осы бір ауыз сөзге адамзат үшін ең қымбат түсініктер топтастырылған. Азаттық, теңдік, бостандық, береке, бірлік, бақыт, тәубешілдік пен ризашылық сынды әдемі де аяулы сезімдер осы сөз арқылы адам жүрегіне ұялайды. Көңіліңді көркейтіп, жаныңды жадыратады. Масаттандырады, бойыңды биіктетіп, еңсеңді тіктейді. Талабың асқақтап, мақсатың нақтылана түседі. Елдің ертеңін ерен еңбекпен көркейтуге деген ерекше құлшыныс пайда болады. Іскерлікпен, ізденімпаздықпен жұмыс жасайсың. Бойыңды Отанға деген орасан сүйіспеншілік сезімі билейді.
1991 жылғы 16 желтоқсан Қазақстанның Жоғарғы Кеңесі «Тәуелсіздік пен мемлекеттің егемендігі туралы» Заң қабылдаған тарихи күн. «…Уақыт – зымыран. Күні кеше өткен оқиғалар бүгінде тарих беттеріне айналып үлгерді. Бұл – жаңа мемлекет пен жаңа қоғамның дүниеге келуінің азапқа толы, сонымен бір мезгілде, ғаламат сәті. Сол сәт әлі аяқталған жоқ, бірақ ең қиын белестерден аса білдік. Ең қиын жылдар дәл қазір артымызда қалды, сондықтан да мен еліміздің еңсесі биіктей беретініне сенемін», деді Нұрсұлтан Әбішұлы. Осы жылдар аралығында Тәуелсіз Қазақ елі қалыптасты: шекарасы бекіді, экономикасы өсіп, әскері жасақталды, нарықтың қиын өткелдері мен дәуір сынақтарынан аман өтті, жаһандағы алпауыт мемлекеттерге танылды, танылып қана қоймай, санасатын, сыйласатын биік дәрежеге жетті. Осының барлығы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ерен еңбегінің нәтижесінде мүмкін болды. Мемлекет басшысының «Қазақстанның тәуелсіздігі тағдырдың қазақтарға тартқан сыйы емес, өзінің ежелгі жерінде қилы кезеңді бастан кешу арқылы қол жеткен өз мемлекеттілігін құруға деген заңды құқығы, бұл даусыз және саяси фактіге ешкім күмән келтірмеуі тиіс», деген сөзіне баршамыз мән беріп, маңызын терең түсінуге тиіспіз. Жер бетіндегі әрбір ұлт үшін тәуелсіз ел болу – ұлы арман. Дүние жүзінде 6 мыңға жуық ұлттар мен ұлыстар бар болса, солардың ішінде 200-дей ұлт қана тәуелсіз мемлекет болып табылады. Жерінің аумағы жағынан бүкіл әлемде тоғызыншы, ал халқы саны жағынан шамамен жетпісінші орынды иеленетін Қазақстан – әлемдегі үлкен елдің бірі. Жыл сайынғы Президенттің халыққа арнаған жолдаулары мен қабылданған мемлекеттік бағдарламалар, стратегиялық бағыттардың барлығы да қарапайым халықтың тұрмысын жақсартып, тәуелсіздігімізді нығайтуға бағытталып келеді. Мемлекетіміздің тәуелсіздік тарихы мен осы жолда жеткен толағай табыстары жайлы жазылып та жүр, айтылып та келеді. Бұл игілікті іс жалғаса да бермек. Біздің бүгінгі сөз етпегіміз – тәуелсіздігіміздің туын биік, тұғырын берік ету жолында бізге не қажет, ұлттық құндылықтарымызды қалай сақтасақ болады, білім мен тәрбиенің ел тәуелсіздігіне етер қызметі қандай деген тұрғыда болмақ. Қазақ халқы – аталы сөзге тоқтаған, барын бардай, жоғын жоқтай айта білген, ұлын нарға, қызын арға балаған, достықты сақтай, дәм тұзды ақтай білген, басынан сөз асырмаған, үйіне құлып салмаған, пейілі жомарт, сайын даласындай дарқан халық. 140-тан аса ұлттың баласын бауырына басып, бәрінің басын біріктіруші негізгі ұлт – қазақ халқы өзгеге ешқашан өктемдік көрсетпеген. Қазақ халқы – Қазақстан мемлекетінің иесі. Мұны Елбасының мына сөзі де растамақ және жауапкершілік жүктемек: «Мемлекетіміздің діңгегі – қазақ халқы. Ел де, жер де – қазақтікі. Ел болудың ұяты да біздің жұрттың мойнында. Қазақстандағы ұлтаралық жарастықтың негізгі ұйытқысы болу міндетін алдымен осы атамекеннің иесі – қазақ халқы өз мойнына алуы керек». Қазақ – тумысынан еркіндікті сүйетін, кең дала төсінде табиғатпен туыстасып, еркін өмір сүрген батыр, ержүрек, намысшыл халық. Елдің біртұтастығы мен тыныштығын сақтауға бар өмірін сарп еткен хан-сұлтандары мен батырларын тарихқа өлшеусіз үлес қосқан ірі тұлғалар ретінде ардақтап, олардың өлмес рухын ұлт мақтанышы ретінде күні бүгінге дейін жеткізді. Бұл қасиетті шежіре – бүгінгі буын арқылы келер ұрпақтың бойына жастайынан сіңірілетін баға жетпес игілік. Осы өнегені, елжандылық, отансүйгіштік дәстүрді жастардың бойына дарыту, патриоттық рухта тәрбиелеу – бүгінгі таңда әрбір қазақстандық үшін қасиетті борыш. Бұл қасиеттер Тәуелсіздікті санамен, ақылмен сақтап, тұрақтан-дырып, күшейтуге өлшеусіз үлес қоспақ. Тәуелсіздік идеологиясы – ұлтыңды, Отаныңды сүю, туған тіліңді құрметтеу, бейбітшілікті, ел іргесінің бүтіндігі мен қауіпсіздігін сақтау. Ел тәуелсіздігінің қауіпсіздік тетіктері ретінде бейбітшіліктің, шекара тыныштығының, ұлттық құндылықтардың сақталуын, ұлттық сананың тазалығын, ұлттық намыстың жоғары болуын, патриотизм, отаншылдық тәрбиені, үдемелі индустриялық дамуды ұлттық идеология деңгейіне көтеріп, бәсекеге қабілеттілікті арттыру мәселесін, саяси-экономикалық тұрақтылықты, ұлттың өсімін көтеру сынды ілкімді істерді атауға болады. Мұнда айтылған қайсыбір мәселе болмасын барлық уақытта өзекті. Бейбітшілік. Халық тыныш, бақытты әрі бақуатты ғұмыр сүруі үшін бейбіт өмір сүруі керек. Бұл – дәлелдеуді қажет етпейтін аксиома. Найзаның ұшымен, білектің күшімен жерін жаудан қорғаған халықтың ұрпағы ретінде бабалар көрген жаугершілікті балалар көрмеуі тиіс. Бейбітшілікті сақтау ішкі және сыртқы саяси жағдайларға, әсіресе, мемлекетіміздегі ішінара ынтымаққа тікелей байланысты. Ұлттық құндылықтар. Адам белгілі бір ұлтқа жатуын сезіну үшін бес түрлі шартқа сай болуы тиіс: ұлтының тілін жақсы білетін; ұлтының дінін меңгерген; ұлтының дәстүрін толық бойына сіңірген; ұлтының тарихын түгендей алатын; ұлты мекендеген жердің ой-шұңқырын жете танитын. Осы сипаттар бойынан табылған жанды ғана белгілі бір ұлтқа жатқызуға болады. Аталған ұлттық сипаттаманың сақталуы – тәуелсіздіктің тұрақтылығы. Өйткені, кез келген ұлттың өз тілі сақталса ғана, ұлт болып қалатыны ақиқат. Бұл – өте маңызды мәселе. Ұлтымыз үшін үлкен сынақ. Әйтсе де, бұрынғы кезеңмен салыстырғанда бүгінгі жағдай көңіл қуантарлық. Ұлттық сана. Ол – шыр етіп жарық дүниеге келген әрбір сәбидің алғаш естіген сөзінен, әуенді әлдиі бар бесік жырынан, ана сүтімен даритын қасиет. Дәстүрді меңгеріп, дінді мойындауы, байырғы ата кәсіпке икемделуі, атақонысты қадірлеп, ата-бабаның ақыл-кеңесіне мойынсұнуы, қысқасы, туған жердің топырағымен кісі бойына даритын қасиеттердің бәрі ұлттық санаға жатады. Ұлттық сана-сезімі көтерілген халықтың сапасы артады. Ұлттық сана-сезім салт-дәстүрмен, тілмен бірге бойға сіңеді. Бұл жерде отбасындағы тәрбиенің маңызы зор. Ұлттық намыс – ар-ожданнан бастау алатын, отансүйгіштікпен ұштас рухани құндылық сезім. Ұлттық намыс адамның ұлттық құндылықтарының маңызын түйсінуден туындап, халқының мұң-мұқтажын түсініп, туған елін корғауымен сипатталады. Ұлттық намыстың негізгі көрінісі адамның туған еліне сүйіспеншілігінен, төл мәдениетіне деген кұрметінен байқалады. Ұлттық намыс – елдің ұлттық тұтастығы, рухани бірлігіне қызмет жасайтын елдікпен егіз ұғым. Ұлттық намыс – халықтың мәңгілік құндылықтарын сақтаудың кепілі. Тәуелсіздігімізді мәңгілік сақтауда ұлттық намыс туындататын қанағатшылдық, үнемшілдік, кішіпейілділік сынды адами қасиеттер бізге ауадай қажет. Өмірдің өзегі – үнемділік, тірегі – еңбекқорлық. Патриотизм, отаншылдық. Патриоттық тәрбиені ойға алғанда санаға бірінші Отан түсінігі келеді. Отанға құрмет көрсету тұрғысындағы патриоттық сезім жалпы адам баласына тән түйсік-қасиет, оның еліне, туған жеріне, өз тілі мен мәдениетіне, ұлттық құндылықтарына жеке қатынасын, өзіндік бағасын, қуаттап-қолдауын пайымдайтын сезім көрсеткіші болып табылады. Отансүйгіштік қасиетті қалыптастыруға әсер ететін факторлар – ұлттық сезім, ұлттық мақтаныш, ұлттық сана, ұлттық игі дәстүрлер, ұлттық парыз, бірлік және міндет. Патриотизм – адамның туабітті биологиялық қасиеті емес, ол әлеуметтік, тарихи қалыптасқан, Отанға деген сүйіспеншілік сезім. Ол Отанға қызмет етуден көрінеді. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауындағы маңызды бағыттардың бірі – жаңа қазақстандық патриотизмді қалыптастыру. Жолдауда жаңа қазақстандық патриотизм – біздің көпұлтты және көпконфессиялы қоғамымыз табысының негізі деп анықталған. Елбасы өз сөзінде: «Біздің бұл бағыттағы басты мақсатымыз қарапайым және түсінікті: біз қоғамдық келісімді сақтауға және нығайтуға тиіспіз. Бұл – біздің мемлекет ретінде, қоғам ретінде, ұлт ретінде өмір сүруіміздің айнымас шарты. Қазақстан патриотизмінің іргетасы – барлық азаматтардың тең құқылығы және олардың Отан намысы алдындағы жалпы жауапкершілігі», – деп ерекше тоқталған. Үдемелі индустриялық дамуды ұлттық идеология деңгейіне көтеріп, бәсекеге қабілеттілікті арттыру қажет дегенге келсек, үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы бойынша өңірлерде іске қосылып жатқан түрлі кәсіпорындар мен жұмыс орындары ел экономикасының өсуіне және тұрақты дамуына тікелей әсер етуде. Бұл бағдарлама аясында жасалып жатқан игі істер елу елдің қатарына енуде өз үлесін қосып қана қойған жоқ, елдің бәсекеге қабілеттілігін арттырды. Бұл бағдарлама еліміздегі білім беру жүйесіне оң әсерін тигізуде. Жаңа заман технологиясын меңгерген мамандарды қажет ететін түрлі зауыттар мен фабрикалардың сұранысын қанағаттандыру мақсатында түрлі кәсіптік оқу орындары ашылды. Назарбаев Зияткерлік мектептері орта білім беруде үлгі болса, Назарбаев Университеті жоғары білім беруде елімізде көш бастап тұр. Олардағы тәжірибелерді еліміздегі жетекші жоғары оқу орындарына енгізу ісі жүйелі түрде жүргізілуде. Бұл да тәуелсіздіктің жемісі. Саяси-экономикалық тұрақтылық реформалардың тереңдігімен, еліміздің әлеуметтік-экономикалық өмірінің жоғары деңгейін қалыптастырумен сипатталады. Саяси-экономикалық тұрақтылыққа жету құқықтық және моральдық нормаларды, ұлттық дәстүрді танытатын саяси мәдениет деңгейіне тікелей қатысты. Және қоғам тұрақтылығы мемлекет лидерінің нақты тұлғалық ерекшеліктеріне байланысты. Н.Назарбаевтың болжампаз саясаты мен тынымсыз ізденімпаздығының, жүйелі тәртіп пен іскерлігінің нәтижесінде ұлттық саяси-экономикалық тұрақтылық бүгінгі таңда мемлекеттік идеология деңгейіне көтерілген. Оңтүстігінде Өзбекстанмен және Қырғызстанмен, батысы мен солтүстігінде Ресеймен, шығысында Қытаймен шекаралас жатқан алып мемлекеттің саяси ахуалын, экономикалық өсімін тұрақтандыруда Елбасының тұлғалық қасиетінің өлшеусіз биіктігінің алар орны ерекше екенін қадап айтқымыз келеді. Ел – Елбасына тірек. Елбасы – еліне қалқан. Бұл – ақиқат. Ұлттың өсімі дегенге келсек, еліміз халқының, оның ішінде қазақтардың аумақтық, яғни аймақтарға, ауыл мен қалаларға орналасуында көптен келе жатқан, дәстүрге айналған ерекшеліктер бар. Статистикалық мәліметтерге жүгінсек, Қазақстан халқының жартысына жуығы – 45-46%-ы Оңтүстік аймақта (Алматы қаласы, Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан және Қызылорда облыстары) орналасқан. Ал ел қазақтарының да жартысы – 49,8%-ы осы өңірлерде тұрады. Тәуелсіздігіміз нығая түсіп, әлеуметтік-экономикалық жағдайымыз жақсарған сайын ел халқының, оның ұйытқысы – қазақтардың саны өсіп, құрамы күшейе түсетіні баршамызға анық және болашақтың кепілі. Бұл үшін Отанымызда ғылымға негізделген әлеуметтік-демографиялық және көші-қон саясаты жүргізілуге тиіс. Ел тәуелсіздігі. Елбасы. Ел ертеңі. Осы үш ұғым – бір-біріне етене жақын, бір-бірін толықтыратын өзара сабақтас ұғымдар. Тәуелсіздік десек, ең алдымен оның бастауында болған, оның негізін қалап, нық сеніммен алға апарған Елбасы ойға келеді. Елбасы десек, қиын-қыстау кезеңде елді басқарып, оны бар қиыншылықтан алып шығып, бүгінгі өркенді дамуға жеткізген Елбасы мен ел ертеңі тағы да алдымыздан шығады. Ел ертеңі де өз халқы Елбасы деп атаған Тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың есімімен тығыз байланыстырылады. Қорыта айтқанда, мемлекеттің тәуелсіздігі – көңілге қуаныш, жүрекке жұбаныш, бойға қуат, жанға шуақ сыйлайды. Азаттығымызды ардақтап, арманымызды асқақтатуда Елбасымен бірге қарыштай берейік! Тәуелсіздік мерекесі ұлтымыздың ұлылығын ұлықтатып, ғұмырымызды ғажап еткей! Сенімді серік еткен мәңгілік серіктестер – қазақстандықтардың бірлігі ажырамасын, татулығы арта берсін, елімен етене Елбасы аман болсын!
Оңалбай АЯШЕВ, Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор. ШЫМКЕНТ
Жаңа пікірді жазу